WwW.Dimilkî.Net - Îdyomê Zazakî-3
Starê ziwandê bêwayêrî
WwW.Dimilkî.Net
Vatena Ewroy :    Xebata Newê : NAZAL A SESİ VE SEMBOLÜ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA.... ......Ana Menu - Türkçe Yazılar bölümünde.
GERRE MEKERÊ,
GAZINC MEKERÊ,
HAHO MEKERÊ,
KARÊ BIKERÊ !
______e-mail______
b.asinger@hotmail.com
Îdyomê Zazakî-3
Ewro : 12/10/2024 , Şeme | Seat:
Editor: Bahrî Demîr
zazaca deyimler zazaca idyomlar
Mi bi hîla to nîya. Sana katlanamam, seni çekecek halim yok.Yüzünü bile görmek istemiyorum.
Bavê mi to çirê mara hîlé tadaya !? Babacığım neden bize yüz çevirmişsin !? (babacığım mecazi anlamda)
Îman nayo gildê dara. İmanını ağacın dalına asmış. (İmansız kişiler için söylenir)
Mi xo pîzedé va "îla derdê dê ney esto." İçimden "bunun mutlaka bir derdi var" dedim.
Mi heyfê xo cira agrot. İntikamımı aldım.
Heyfê mi pey ame. Ona acıdım. (Yazığım geldi. Siverek Türkçesi)
Nêşa fek pê ro dê. Ağzını bile açamadı.
Pexîleya !? Pexillixtir ! ?  (Siverek Türkçesi)
Çim verdao po. Göz dikmiş.(göz koymuş)
Şima çim verdao hennarandê mao. Siz bizim narlara göz dikmişsiniz.
Ay çim verdao mino. O bana göz koymuş.
Ewro tebayê mi qiré ro war nêşi. Bu gün boğazımdan bir şey geçmedi.
Çimê ma ray ra perray. Gözümüz yolda kaldı.(ovacık)
Kerraney naya axo. Duymamazlıktan geliyor. (Sağır numarası yapıyor)
Çimên ma rayo mendî. Gözümüz yolda kaldı. (siverek,çermik)
Çimê ci po mend. Gözü kaldı.(siverek)
Çimê to yo ay o. Senin gözün onda (o dişilde)
Gilay ci biya spê. Saçları ağarmış. (Kadınlar için), Gila=Örülmüş saçlar
Mûndê vewré varaya. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Kes dara bimano, kê war nênana. Ağacta asılı kalsan indirmez.(kadın için)
Kes çinîo kardê mi ro do !? Böğrüme bir bıçak saplayacak biri yok mu!?
Ay emşo çim pêa nêna. Bu gece gözüne uyku girmedi.
Tiyê heran vero !? Sen eşekbaşı mısın?
Hendo ké tey bi wazda Gücü elverdiği kadar (hızlı) koştu.
Hendo ké to dé esto biremé ! Kaçabildiğin kadar kaç. (Bütün gücünle kaç)
Awé simerî bin ra nêvejeno. Bir işi çözümleyebileceği halde kasıtlı olarak çözmüyor.
A bi xo destî niya. Kendi özgür iradesi ile karar alamaz. Başkalarına bağımlı.(kadın)
O bi xo destî niyo. Kendi özgür iradesi ile karar alamaz. Başkalarına bağımlı.(erkek)
Kotî ké bariya wa bivisîo. Nerede inceyse orda kopsun.
Ti şî û awé to sero bî zelalé. Gittiği yerden geç dönenler için kullanılır.
Awé xo sero kerdé zelalé. Gittiği yerden geç dönenler için kullanılır.
Ca çinêbi ké dekewo. Saklanacak delik ariyordu.
O yo xo rê caê xo virazeno. Kendi yerini, konumunu sağlamlaştırıyor, çıkarı için zemin hazırlayor,göze girmeye çalışıyor.
Este û poste mendo. Bir deri bir kemik kalmış. (çok zayıflamış)
Ti biya kopê estey / Ti biyê kopê estey. Kemik yığınına dönmüşsün. (Çok zayıflamışsın)
Cinîê da winî zalima, leyrê xo werdê ! Öyle zalim bir kadın ki, yavrularını yemiş !
Mem o şimarê asin koçeno. Mem size karşı demir kemiriyor / size diş biliyor.
Mem o şimarê dindanan qirîçikneno. Mem size diş biliyor.
Zincîa ci nêveşena. Burnu yanmıyor.
Eké To rê weşo, mirê şeşo. Sen bir defa istiyorsan ben altı defa istiyorum.
Devî tewrdê pûrtîa weno. Deveyi tüyleri ile birlikte yer. (Deveyi hamuduyla birlikte yer)
To pîzeê xo ke(rd) veng. İçini boşalttın.
Kewto koçik da ma ! Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Ti yê kinca ç'çî kenê !? Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
O yo xo rê kinca xo keno. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Mem o xo lêseno. Mem(dir) kendini yalıyor. (Köpeklerin yaptığı şey)(bir şeyin,bir görevin kendisine verilmesini çok istemek)
O yo to ver ra weno !? Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
No yo mi ver ra weno. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Xo ver ra biweré ! Haddini bil ! (Birebir Türkçe çeviri : Önündeki tabaktan ye!)
Ri yê xo tada şi/şî. Yüzünü çevirdi gitti.
Ze ké nêva ! Dediği gibi !  (Türkçesi demediği gibi anlamına gelir)
Ze ké ti nêvanê ! Senin dediğin gibi. (Senin demediğin gibi)
Hiş bé ! / Hişî bê ! Sus !  / Susun !
Hele hiş bé la ! Bi sus lan !
To çi pirniké kerda ? Neden surat asmışsın ?
Merdaney naya axo. Ölü numarası yapıyor.
Hewn nao axo. Uyuma numarası yapıyor.
Delîla mergî grota. Ölüm üzüntüsüne boğulmuş.
Delîlé grêdaya. Üzüntüye boğılmuş. (Karalar bağlamış)
Ti yê derandê vengan vero vazdanê Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
To rê weş nîyo arişê xo beré ayre do cêrîn. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Paşmûreê ci vist ca. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Wa paşmûreê ci ca kewo. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Kes û kûs. Kimseler
Ne keso ne kûso. Hiç kimseler yok.
Kar û bar. İş, güç.
O yo bê kar û bar geyreno. O işsiz güçsüz dolaşıyor.
Di de !  Haydi bakalım !
Ey di de !  Haydi bakalım !
Derê ma şirê !  Haydi gidelim !
Çimê to roşnî bê ! Gözün aydın !
Wa ganê to weş bo. Canın sağolsun.
Çim şikna pro. Göz kırptı.
Ziwanê ci ma sero bi derg. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Wa ziwanê ci ma sero derg nêbo! Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Ma bî ri sîây. Yüzümüz karardı. (Yüzümüz kızardı)
Heta ti bêrê kesa şina daro. Sen gelene kadar kaplumbağa ağaca tırmanır.
Kes pêro pîa nêmireno. İnsanlar hep beraber ölmez. (Ölenle ölünmez)
Zîn kerdo bizo. Bir işi gereğinden fazla önemseyen,gereğinden fazla heyecanlanan kimseler için kullanılır.
Mara xo hend meteqné. Anneni bu kadar üzme.
To ma teqnay. Bizi çatlattın.(üzdün)
Qahr û qotik vist ma mîan. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Da pro şi / Da pro şî. Çekip gitti.
Prodé şo. Çek git.
Ci qiré ro war nêşino. Boğazından geçmez.
Rewey rewo !, Serdey serdo !, Germey germo ! Erken olmasına erken !, Soğuk olmasına soğuk!, Sıcak olmasına sıcak!
Ti yê çi xo erzenê anvero !? Sen niye zıplıyorsun !?
Eza ray keyî ser nêbena. Evi bulamıyorum.
Xeberanê xo jewî kerê ! Sözbirliği yapın !
Wina meké, zey to niya ! Böyle yapma, yaptığın, dediğin doğru değil !
Ameo tîa mihîn kwao. Gelip buraya kazık çakmış (gitmiyor artık).
Merdek xo vêşêrîo. Adam kendini aşmış. (dört dörtlük adam)
Cinêké xo vêşêrîa. Kadın kendini aşmış. (Dört dörtlük kadın)
Lerzé kewté mi pîze. içim titredi.
Şino şarî heté linga mi anceno. Gidip beni elaleme şikayet ediyor (çekiştiryor).
Pey milî wurîna şi. Ensesini kaşıyıp gitti.(Eli boş döndü)
Wa pey goş dê xo biwirîno şiro. Kulağının arkasını kaşıya kaşıya gitsin. (Eli boş gitsin)
Wa wina bo ké ti bizanê do braê mastîo. Böyle olsun ki Ayran ile yoğurdun kardeş olduğunu anlayasın.
Ameo tîadé çimî kerdê pîsî. Gelmiş burda gölerini pis etmiş.
Eza xo rê veşate dê xodé. Yanası evimdeyim.(Ben kendi evimdeyim, seninle ilgilenmiyorum,senden bişey beklemiyorum)
Pêroyê serrada şinê awé. Kalburla su taşıyorlar.(herkes çok sinirli ve anlayışsız davranıyor)
Tiyê geyrenê her do merde. Sen ölü eşek arıyorsun (Çok ucuz mal arayanlara söylenir)
Meşo şarî vero fekî çewt meké ! Gidip elaleme ağzını eğme !
Na keyneké, vana ez mêrde nêkena. Bu kız, ben evlenmem diyor.
Eza paweê to. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Paweê mi memané  Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Malê mi kopê herra, gênê ti zanê, nêgênê ti zanê. Malım bir yığın toprak, ister al ister alma.(Ben malımı övmüyorum,bak işine gelirse alırsın)
Vajé-vajé xo vindé ! Kendin, söylen söylen kendin dur !
Ez nay to rê nêverdana ! Bunu senin yanına komam !
Ti naya bimanê rindo ! Bununla kalsan iyi !
Ma la kerd pa. Talip olduğumuzu, alıcı olduğumuzu belli/beyan ettik.(Alacağımız şeye işaret koyduk)
To simer verdo !? Saman yiyerek mi yetiştin !? (kafası çalışmayanlara söylenir)
To kullî kerdî mi pîze ! Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Hilqê ci tim tengo. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Hilqê ci tim hera o. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Hendayê xeyr! Çok yaşa! (hapşırana söylenir)
O yo nan û pîze girweyeno. Karın tokluğuna çalışıyor.
O yo xo rê pîze dê xo dima geyreno. Midesinin peşinden gidiyor (Başkalarından geçinmek (çıkarı) için uğraşıyor)
Ri na a mi. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Tiyê wija(oca) rez ronanê !? Orda bağ mı ekiyorsun (kuruyorsun). (bir yere gidip gereğinden fazla gecikenler için)
Mi ewro la bi derzinîa nêkerdo. Bu gün hiç bir iş yapmadım.(iğneye iplik geçirmedim)
Boka To rê kuçî bivarê ! Sana (senin için) taş yağsın !
Kuçî varenê, ti ney berê !? Bunu götürsen taş mı yağar !?
To kuçî varnay ! Taş yağdırdın !
To rê kemerî varenê !? Sana (senin için) taş mı yağar !
Qeyyamé qilayena !? Kiyamet mi kopar !?
Xas ké çend qurişî pereyê to estê. İyi bir kaç kuruş paran var. (Olumlu anlamda.Aksi halde işin zor olacaktı)
Ne'b xeyr çend kurişî pereyê to estê ! İyi ki bir kaç kuruş paran var.! (Olumsuz anlamda, yermek ve aşağılamak için söylenir)
Hendê pirtikê no ! Küçücük bir şey !
Pranê qeço ! Küçücük bir çocuk !
Wella ci vaydê !  Külünü savurdu. Ondan eser kalmadı.
Wellé kena toro !  Başına kül dökerim !
De bê memr (memiré) û meteqé ! Gel de çatlama.(ve ölme)
Ma hendok huway ma hinî paşt û pîze ra bî. O kadar güldük ki gülmekten artık göbeğimiz çatladı.
Homa (ella,heq) ma naya verdo. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Zahrê mi teqa ! Ödüm koptu. (Çok korktum anlamında)
Çilay mi peysê ! Çok korkmak anlamında (içimdeki çıra söndü)
Her dê xo ra war nîno. Eşeğinden inmiyor.(Bir türlü ikna olmuyor)
Viraré şî pêra. Kucaklaştılar. Birbirine sarıldılar.
Viraré pişté pêr dê xo ra. Babasını kucakladı. Babasına sarıldı.
Paştî dê a ci. Ona arka çıktı. Ona destek verdi.
Paştîa ci groté. Ona arka çıktı. Ona destek verdi.
Cirê paştî vijîa. Ona arka çıktı. Ona destek verdi.
Fek û rîê ci kerd têmîan. Ağzını burnunu dağıttı.
Berz meperré. Yüksekten uçma!.
Berz ci meperré. Fazla abartma!. (anlamında yüksekten tutma!) 
Eyra yena. Yapabilir. Yapacak güç niyet ve ptansiyele sahip.
Mira nîna. Yapamam. Yapacak güç,niyet ve potansiyele sahip değilim.
Xokava niyo. Kendiliğinden doğal olarak gelişen (boşuna olan) bir şey değil.(Doğa üstü güçlerin işi olmalı)
Lingé şanaya sî. Bir şeyde ısrar etmek, karşı koymak, kendi kararından vazgeçmemek
Girweê nêbîayey. Olmaz işler, olmayacak işler.
Biew, ancî ame ! Bak, yine geldi !
Sereê ma berd. Kafamızı şişirdi.
To goşê ma berdî. Kulaklarımızı götürdün (şişirdin).
Beso to ma goşan ra kerdî. Yeter, bizi kulaklarımızdan ettin.
Ey goşî cenayê xo ro. Başını kulakları ile örtmüş. Duymamazlıktan geliyor. Duymak istemiyor, duymuyormuş gibi yapıyor.
Fek eşt mi. Bana dil uzattı.
Fek mi meerzé ! Bana dil uzatma !.
Dêsan vera mendê. Duvar diplerinde kalmışlar.(Yetim ve kimsesizler için söylenir)
Kes nêame dîardê mi. Kimseler başucuma gelmedi. (Arayıp soran olmadı)
Bêveng û bêhes. Sessiz sedasız.
Adiro vareno ! Çok sıcak. (öyleki ateş yağıyor sanki)
Marê kerga sîa veyndao ! Bizim için kara tavuk ötmüş.(işlerimiz bir türlü yolunda gitmiyor, istediğimiz hiçbir şey olmuyor)
Tewa mergî grota.  Ölüm acısı çekiyor.
Tewé naya axo. Hasta numarası yapıyor.
Veng kewt a sîyeré, a ey nêkewt. Taştan ses çıktı, ondan çıkmadı.
Veng a ci nêkewt. Hiç ses çıkarmadı.(Ban ra perra merd.Veng a ci nêkewt)
Bi sol û îsot û erzîa adir ! Tuz, biber oldu ateşe atıldı ! (Çok sinirlendi, ağzından ateş saçıldı, ağzına geleni söyledi)
Ç'çî ame feko va. Ağzına geleni söyledi.
Key to nêveşo ! Evin yanmaya !
Hele biewnî neyra ! Şuna bak hele !
Hele nînan !? Hele şunlar ! / Şunlara bakar mısın !?
Pêşê to veşa ! Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Tufenga mila, rexto mêra, dabançaya vero. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Cira mû qesnê !  Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Keye kerdo têser û têbinî. Evin altını üstüne getirmiş.
Zena ze qirra marî.  Yılan boğazı gibi. (Kusursuz görünen nesneler için kullanılır)
Ê pê herimîaê. Onların arası bozulmuş.(Bozuşmuşlar)
Demê şima bixeyr (bo) / Demê to bixeyr (bo) İyi günler
Şanê şima bixeyr (bo) / Şanê to bixeyr (bo) İyi akşamlar
Şewa şima bixeyr (bo) / Şewa to bixeyr (bo) İyi geceler
Heyfê to ! Sana yazıklar olsun !
Werekê to ! Seni kıskandım, ne mutlu sana !
Werekê şarî ! El-alemi kıskanıyorum, Ne mutlu elin oğluna/kızına !
Eyma ti wetanê prodê !? Vurmaya cesaretin var mı !?
To wayay ma berd. İflahımızı kestin.
Ha vajé, ha ! Ha söyle, ha söyle !
A tim ê xo vana !  O hep kendi bildiğini okuyor.
Lela mira dûrî kewé! Benden uzak dur !
La de rûta şo ! O yanı git lan !
Mirazê mi toro bi ! Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Ling şikîaya biya der û banî Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Kesî vero ray keno vinî ! İnsana yolunu kaybettirir.
Not: Deyimleri Türkçeye çevririrken, Türkçe bir deyimle açıklamaya çalışıyoruz. O yüzden kelimeler birbirini birebir karşılamaz.
zazaca deyimler zazaca idyomlar
Narojaneo tewr newe: 15/12/2019 Seat : 22:54:21 | Asnayenî : 4581 Bize yazın / Ma rê binûşê
Copyright©B. Demîr-2011