WwW.Dimilkî.Net - Îdyomê Zazakî-3

	*zazaca deyimler*	zazaca idyomlar
	*Mi bi hîla to nîya.*	Sana katlanamam, seni çekecek halim yok.Yüzünü bile görmek istemiyorum.
	*Bavê mi to çirê mara hîlé tadaya !?*	Babacığım neden bize yüz çevirmişsin !? (babacığım mecazi anlamda)
	*Îman nayo gildê dara.*	İmanını ağacın dalına asmış. (İmansız kişiler için söylenir)
	*Mi xo pîzedé va "îla derdê dê ney esto."*	İçimden "bunun mutlaka bir derdi var" dedim.
	*Mi heyfê xo cira agrot.*	İntikamımı aldım.
	*Heyfê mi pey ame.*	Ona acıdım. (Yazığım geldi. Siverek Türkçesi)
	*Nêşa fek pê ro dê.*	Ağzını bile açamadı.
	*Pexîleya !?*	Pexillixtir ! ? (Siverek Türkçesi)
	*Çim verdao po.*	Göz dikmiş.(göz koymuş)
	*Şima çim verdao hennarandê mao.*	Siz bizim narlara göz dikmişsiniz.
	*Ay çim verdao mino.*	O bana göz koymuş.
	*Ewro tebayê mi qiré ro war nêşi.*	Bu gün boğazımdan bir şey geçmedi.
	*Çimê ma ray ra perray.*	Gözümüz yolda kaldı.(ovacık)
	*Kerraney naya axo.*	Duymamazlıktan geliyor. (Sağır numarası yapıyor)
	*Çimên ma rayo mendî.*	Gözümüz yolda kaldı. (siverek,çermik)
	*Çimê ci po mend.*	Gözü kaldı.(siverek)
	*Çimê to yo ay o.*	Senin gözün onda (o dişilde)
	*Gilay ci biya spê.*	Saçları ağarmış. (Kadınlar için), Gila=Örülmüş saçlar
	*Mûndê vewré varaya.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Kes dara bimano, kê war nênana.*	Ağacta asılı kalsan indirmez.(kadın için)
	*Kes çinîo kardê mi ro do !?*	Böğrüme bir bıçak saplayacak biri yok mu!?
	*Ay emşo çim pêa nêna.*	Bu gece gözüne uyku girmedi.
	*Tiyê heran vero !?*	Sen eşekbaşı mısın?
	*Hendo ké tey bi wazda*	Gücü elverdiği kadar (hızlı) koştu.
	*Hendo ké to dé esto biremé !*	Kaçabildiğin kadar kaç. (Bütün gücünle kaç)
	*Awé simerî bin ra nêvejeno.*	Bir işi çözümleyebileceği halde kasıtlı olarak çözmüyor.
	*A bi xo destî niya.*	Kendi özgür iradesi ile karar alamaz. Başkalarına bağımlı.(kadın)
	*O bi xo destî niyo.*	Kendi özgür iradesi ile karar alamaz. Başkalarına bağımlı.(erkek)
	*Kotî ké bariya wa bivisîo.*	Nerede inceyse orda kopsun.
	*Ti şî û awé to sero bî zelalé.*	Gittiği yerden geç dönenler için kullanılır.
	*Awé xo sero kerdé zelalé.*	Gittiği yerden geç dönenler için kullanılır.
	*Ca çinêbi ké dekewo.*	Saklanacak delik ariyordu.
	*O yo xo rê caê xo virazeno.*	Kendi yerini, konumunu sağlamlaştırıyor, çıkarı için zemin hazırlayor,göze girmeye çalışıyor.
	*Este û poste mendo.*	Bir deri bir kemik kalmış. (çok zayıflamış)
	*Ti biya kopê estey / Ti biyê kopê estey.*	Kemik yığınına dönmüşsün. (Çok zayıflamışsın)
	*Cinîê da winî zalima, leyrê xo werdê !*	Öyle zalim bir kadın ki, yavrularını yemiş !
	*Mem o şimarê asin koçeno.*	Mem size karşı demir kemiriyor / size diş biliyor.
	*Mem o şimarê dindanan qirîçikneno.*	Mem size diş biliyor.
	*Zincîa ci nêveşena.*	Burnu yanmıyor.
	*Eké To rê weşo, mirê şeşo.*	Sen bir defa istiyorsan ben altı defa istiyorum.
	*Devî tewrdê pûrtîa weno.*	Deveyi tüyleri ile birlikte yer. (Deveyi hamuduyla birlikte yer)
	*To pîzeê xo ke(rd) veng.*	İçini boşalttın.
	*Kewto koçik da ma !*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Ti yê kinca ç'çî kenê !?*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*O yo xo rê kinca xo keno.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Mem o xo lêseno.*	Mem(dir) kendini yalıyor. (Köpeklerin yaptığı şey)(bir şeyin,bir görevin kendisine verilmesini çok istemek)
	*O yo to ver ra weno !?*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*No yo mi ver ra weno.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Xo ver ra biweré !*	Haddini bil ! (Birebir Türkçe çeviri : Önündeki tabaktan ye!)
	*Ri yê xo tada şi/şî.*	Yüzünü çevirdi gitti.
	*Ze ké nêva !*	Dediği gibi ! (Türkçesi demediği gibi anlamına gelir)
	*Ze ké ti nêvanê !*	Senin dediğin gibi. (Senin demediğin gibi)
	*Hiş bé ! / Hişî bê !*	Sus ! / Susun !
	*Hele hiş bé la !*	Bi sus lan !
	*To çi pirniké kerda ?*	Neden surat asmışsın ?
	*Merdaney naya axo.*	Ölü numarası yapıyor.
	*Hewn nao axo.*	Uyuma numarası yapıyor.
	*Delîla mergî grota.*	Ölüm üzüntüsüne boğulmuş.
	*Delîlé grêdaya.*	Üzüntüye boğılmuş. (Karalar bağlamış)
	*Ti yê derandê vengan vero vazdanê*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*To rê weş nîyo arişê xo beré ayre do cêrîn.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Paşmûreê ci vist ca.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Wa paşmûreê ci ca kewo.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Kes û kûs.*	Kimseler
	*Ne keso ne kûso.*	Hiç kimseler yok.
	*Kar û bar.*	İş, güç.
	*O yo bê kar û bar geyreno.*	O işsiz güçsüz dolaşıyor.
	*Di de !*	Haydi bakalım !
	*Ey di de !*	Haydi bakalım !
	*Derê ma şirê !*	Haydi gidelim !
	*Çimê to roşnî bê !*	Gözün aydın !
	*Wa ganê to weş bo.*	Canın sağolsun.
	*Çim şikna pro.*	Göz kırptı.
	*Ziwanê ci ma sero bi derg.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Wa ziwanê ci ma sero derg nêbo!*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Ma bî ri sîây.*	Yüzümüz karardı. (Yüzümüz kızardı)
	*Heta ti bêrê kesa şina daro.*	Sen gelene kadar kaplumbağa ağaca tırmanır.
	*Kes pêro pîa nêmireno.*	İnsanlar hep beraber ölmez. (Ölenle ölünmez)
	*Zîn kerdo bizo.*	Bir işi gereğinden fazla önemseyen,gereğinden fazla heyecanlanan kimseler için kullanılır.
	*Mara xo hend meteqné.*	Anneni bu kadar üzme.
	*To ma teqnay.*	Bizi çatlattın.(üzdün)
	*Qahr û qotik vist ma mîan.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Da pro şi / Da pro şî.*	Çekip gitti.
	*Prodé şo.*	Çek git.
	*Ci qiré ro war nêşino.*	Boğazından geçmez.
	*Rewey rewo !, Serdey serdo !, Germey germo !*	Erken olmasına erken !, Soğuk olmasına soğuk!, Sıcak olmasına sıcak!
	*Ti yê çi xo erzenê anvero !?*	Sen niye zıplıyorsun !?
	*Eza ray keyî ser nêbena.*	Evi bulamıyorum.
	*Xeberanê xo jewî kerê !*	Sözbirliği yapın !
	*Wina meké, zey to niya !*	Böyle yapma, yaptığın, dediğin doğru değil !
	*Ameo tîa mihîn kwao.*	Gelip buraya kazık çakmış (gitmiyor artık).
	*Merdek xo vêşêrîo.*	Adam kendini aşmış. (dört dörtlük adam)
	*Cinêké xo vêşêrîa.*	Kadın kendini aşmış. (Dört dörtlük kadın)
	*Lerzé kewté mi pîze.*	içim titredi.
	*Şino şarî heté linga mi anceno.*	Gidip beni elaleme şikayet ediyor (çekiştiryor).
	*Pey milî wurîna şi.*	Ensesini kaşıyıp gitti.(Eli boş döndü)
	*Wa pey goş dê xo biwirîno şiro.*	Kulağının arkasını kaşıya kaşıya gitsin. (Eli boş gitsin)
	*Wa wina bo ké ti bizanê do braê mastîo.*	Böyle olsun ki Ayran ile yoğurdun kardeş olduğunu anlayasın.
	*Ameo tîadé çimî kerdê pîsî.*	Gelmiş burda gölerini pis etmiş.
	*Eza xo rê veşate dê xodé.*	Yanası evimdeyim.(Ben kendi evimdeyim, seninle ilgilenmiyorum,senden bişey beklemiyorum)
	*Pêroyê serrada şinê awé.*	Kalburla su taşıyorlar.(herkes çok sinirli ve anlayışsız davranıyor)
	*Tiyê geyrenê her do merde.*	Sen ölü eşek arıyorsun (Çok ucuz mal arayanlara söylenir)
	*Meşo şarî vero fekî çewt meké !*	Gidip elaleme ağzını eğme !
	*Na keyneké, vana ez mêrde nêkena.*	Bu kız, ben evlenmem diyor.
	*Eza paweê to.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Paweê mi memané*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Malê mi kopê herra, gênê ti zanê, nêgênê ti zanê.*	Malım bir yığın toprak, ister al ister alma.(Ben malımı övmüyorum,bak işine gelirse alırsın)
	*Vajé-vajé xo vindé !*	Kendin, söylen söylen kendin dur !
	*Ez nay to rê nêverdana !*	Bunu senin yanına komam !
	*Ti naya bimanê rindo !*	Bununla kalsan iyi !
	*Ma la kerd pa.*	Talip olduğumuzu, alıcı olduğumuzu belli/beyan ettik.(Alacağımız şeye işaret koyduk)
	*To simer verdo !?*	Saman yiyerek mi yetiştin !? (kafası çalışmayanlara söylenir)
	*To kullî kerdî mi pîze !*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Hilqê ci tim tengo.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Hilqê ci tim hera o.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Hendayê xeyr!*	Çok yaşa! (hapşırana söylenir)
	*O yo nan û pîze girweyeno.*	Karın tokluğuna çalışıyor.
	*O yo xo rê pîze dê xo dima geyreno.*	Midesinin peşinden gidiyor (Başkalarından geçinmek (çıkarı) için uğraşıyor)
	*Ri na a mi.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Tiyê wija(oca) rez ronanê !?*	Orda bağ mı ekiyorsun (kuruyorsun). (bir yere gidip gereğinden fazla gecikenler için)
	*Mi ewro la bi derzinîa nêkerdo.*	Bu gün hiç bir iş yapmadım.(iğneye iplik geçirmedim)
	*Boka To rê kuçî bivarê !*	Sana (senin için) taş yağsın !
	*Kuçî varenê, ti ney berê !?*	Bunu götürsen taş mı yağar !?
	*To kuçî varnay !*	Taş yağdırdın !
	*To rê kemerî varenê !?*	Sana (senin için) taş mı yağar !
	*Qeyyamé qilayena !?*	Kiyamet mi kopar !?
	*Xas ké çend qurişî pereyê to estê.*	İyi bir kaç kuruş paran var. (Olumlu anlamda.Aksi halde işin zor olacaktı)
	*Ne'b xeyr çend kurişî pereyê to estê !*	İyi ki bir kaç kuruş paran var.! (Olumsuz anlamda, yermek ve aşağılamak için söylenir)
	*Hendê pirtikê no !*	Küçücük bir şey !
	*Pranê qeço !*	Küçücük bir çocuk !
	*Wella ci vaydê !*	Külünü savurdu. Ondan eser kalmadı.
	*Wellé kena toro !*	Başına kül dökerim !
	*De bê memr (memiré) û meteqé !*	Gel de çatlama.(ve ölme)
	*Ma hendok huway ma hinî paşt û pîze ra bî.*	O kadar güldük ki gülmekten artık göbeğimiz çatladı.
	*Homa (ella,heq) ma naya verdo.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Zahrê mi teqa !*	Ödüm koptu. (Çok korktum anlamında)
	*Çilay mi peysê !*	Çok korkmak anlamında (içimdeki çıra söndü)
	*Her dê xo ra war nîno.*	Eşeğinden inmiyor.(Bir türlü ikna olmuyor)
	*Viraré şî pêra.*	Kucaklaştılar. Birbirine sarıldılar.
	*Viraré pişté pêr dê xo ra.*	Babasını kucakladı. Babasına sarıldı.
	*Paştî dê a ci.*	Ona arka çıktı. Ona destek verdi.
	*Paştîa ci groté.*	Ona arka çıktı. Ona destek verdi.
	*Cirê paştî vijîa.*	Ona arka çıktı. Ona destek verdi.
	*Fek û rîê ci kerd têmîan.*	Ağzını burnunu dağıttı.
	*Berz meperré.*	Yüksekten uçma!.
	*Berz ci meperré.*	Fazla abartma!. (anlamında yüksekten tutma!)
	*Eyra yena.*	Yapabilir. Yapacak güç niyet ve ptansiyele sahip.
	*Mira nîna.*	Yapamam. Yapacak güç,niyet ve potansiyele sahip değilim.
	*Xokava niyo.*	Kendiliğinden doğal olarak gelişen (boşuna olan) bir şey değil.(Doğa üstü güçlerin işi olmalı)
	*Lingé şanaya sî.*	Bir şeyde ısrar etmek, karşı koymak, kendi kararından vazgeçmemek
	*Girweê nêbîayey.*	Olmaz işler, olmayacak işler.
	*Biew, ancî ame !*	Bak, yine geldi !
	*Sereê ma berd.*	Kafamızı şişirdi.
	*To goşê ma berdî.*	Kulaklarımızı götürdün (şişirdin).
	*Beso to ma goşan ra kerdî.*	Yeter, bizi kulaklarımızdan ettin.
	*Ey goşî cenayê xo ro.*	Başını kulakları ile örtmüş. Duymamazlıktan geliyor. Duymak istemiyor, duymuyormuş gibi yapıyor.
	*Fek eşt mi.*	Bana dil uzattı.
	*Fek mi meerzé !*	Bana dil uzatma !.
	*Dêsan vera mendê.*	Duvar diplerinde kalmışlar.(Yetim ve kimsesizler için söylenir)
	*Kes nêame dîardê mi.*	Kimseler başucuma gelmedi. (Arayıp soran olmadı)
	*Bêveng û bêhes.*	Sessiz sedasız.
	*Adiro vareno !*	Çok sıcak. (öyleki ateş yağıyor sanki)
	*Marê kerga sîa veyndao !*	Bizim için kara tavuk ötmüş.(işlerimiz bir türlü yolunda gitmiyor, istediğimiz hiçbir şey olmuyor)
	*Tewa mergî grota.*	Ölüm acısı çekiyor.
	*Tewé naya axo.*	Hasta numarası yapıyor.
	*Veng kewt a sîyeré, a ey nêkewt.*	Taştan ses çıktı, ondan çıkmadı.
	*Veng a ci nêkewt.*	Hiç ses çıkarmadı.(Ban ra perra merd.Veng a ci nêkewt)
	*Bi sol û îsot û erzîa adir !*	Tuz, biber oldu ateşe atıldı ! (Çok sinirlendi, ağzından ateş saçıldı, ağzına geleni söyledi)
	*Ç'çî ame feko va.*	Ağzına geleni söyledi.
	*Key to nêveşo !*	Evin yanmaya !
	*Hele biewnî neyra !*	Şuna bak hele !
	*Hele nînan !?*	Hele şunlar ! / Şunlara bakar mısın !?
	*Pêşê to veşa !*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Tufenga mila, rexto mêra, dabançaya vero.*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Cira mû qesnê !*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Keye kerdo têser û têbinî.*	Evin altını üstüne getirmiş.
	*Zena ze qirra marî.*	Yılan boğazı gibi. (Kusursuz görünen nesneler için kullanılır)
	*Ê pê herimîaê.*	Onların arası bozulmuş.(Bozuşmuşlar)
	*Demê şima bixeyr (bo) / Demê to bixeyr (bo)*	İyi günler
	*Şanê şima bixeyr (bo) / Şanê to bixeyr (bo)*	İyi akşamlar
	*Şewa şima bixeyr (bo) / Şewa to bixeyr (bo)*	İyi geceler
	*Heyfê to !*	Sana yazıklar olsun !
	*Werekê to !*	Seni kıskandım, ne mutlu sana !
	*Werekê şarî !*	El-alemi kıskanıyorum, Ne mutlu elin oğluna/kızına !
	*Eyma ti wetanê prodê !?*	Vurmaya cesaretin var mı !?
	*To wayay ma berd.*	İflahımızı kestin.
	*Ha vajé, ha !*	Ha söyle, ha söyle !
	*A tim ê xo vana !*	O hep kendi bildiğini okuyor.
	*Lela mira dûrî kewé!*	Benden uzak dur !
	*La de rûta şo !*	O yanı git lan !
	*Mirazê mi toro bi !*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Ling şikîaya biya der û banî*	Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
	*Kesî vero ray keno vinî !*	İnsana yolunu kaybettirir.
Not: Deyimleri Türkçeye çevririrken, Türkçe bir deyimle açıklamaya çalışıyoruz. O yüzden kelimeler birbirini birebir karşılamaz.
	*zazaca deyimler*	zazaca idyomlar