WwW.Dimilkî.Net - Îdyomê Zazakî-1
Starê ziwandê bêwayêrî
WwW.Dimilkî.Net
Vatena Ewroy :   Eklenen yeni çalışma : Nazım Hikmet'in Masalların Masalı şiirinin Zazaca çevirisi. Ana Menu - Helbestî sayfasında.
GERRE MEKERÊ,
GAZINC MEKERÊ,
HAHO MEKERÊ,
KARÊ BIKERÊ !
______e-mail______
b.asinger@hotmail.com
Îdyomê Zazakî-1
Ewro : 19/03/2024 , Sêşeme | Seat:
Editor: Bahrî Demîr
zazaca deyimler zazaca idyomlar
Ma bi heyran û qurbana ard. Rica minnet getirdik. (Lütfen geldi)
Tayn ra tayn, zahf ra zahf şino. Azdan az, çoktan çok gider.
Cay to seredê ma/mi sero. Başımızın/başımın üstünde yerin var (baş tacısın)
Maya kê tim laj nêana. Anneler her zaman erkek doğurmaz.
…mevaj û meşo. …deyip geçme. 
Ez ké zana... / Ez ké zanena… Ben öyle biliyorum.., benim bildiğim..., bildiğime göre…
Nanê xo xelle kerden Ti yê xo rê nanê xo kene xelle
Xo rê nanê xo keno xelle ….
Lûwa (lûya) xamé kewté damé Acemi tilki ağa takıldı
Key to awan  (Mala te ava) Teşekkür ederim anlamında kullanılır (Siverek Türkçesi : Evin yapıla)
Key bîayê … key bîayê ez keye resayê
To ra werêno ! Senden bir şey mi eksilecek !
Ma vanê xalo !,  ê vanê şaro ! Biz "dayı !" diyoruz, onlar "yabancı !" diyor.
Riyêdê mi, riyêdê to. Benim bir yüzüm, senin bir yüzün.
Nêwetano xo mûdé bilûno. Kılını kıpırdatamıyor
Nêwetano mûda xodé biluwo. Kılını kıpırdatamıyor
Di tenîy vanê kilawa to çewta, finnê dest bere xo sere. İki kişi küllahın yamuk duruyor derse elinle bir yokla.
Kêbero paştî ser akerde. Kapı ardına kadar açık.
Hendo ké çikoso, kinci dest ra nêrijêno. O kadar cimri ki, elindeki susam dökülmez. (eli sıkılık ifade eder)
Nanê ci yo saqedê ci sero. Kendi ihtiyacını gördükten sonra kimseyi düşünmeyen. (Ekmeği dizinin üstündedir)
Nandê ma dé solé çinîa. Yapılan iyiliği anlamayanlar için söylenir. (Ekmeğimizin tuzu yok)
Herê ma keyedé mireno. Malımızı değerlendiremeyiz
Ne verê to, ne peyê to ! Ne arkan ne önün !
Mi ra barê silamî ci ke ! Benden kucak dolusu selam söyle !
Ellakê ti bidê hewla xo. Allahım iyiliğini veresin.
Gajî kerdî pê qirré. İki kişi şiddetli kavgaya tutuştuklarında söylenir
Kutikan ra gî deyn keno. Köpekleren b.k borçlanıyor.
Goş a ci mené ! Ona kulak asma !
Ne werd ne kerd.
Haldê mi vera kêfdê to vera. Benim halime bak, senin keyfine bak.
To rê say kewtî şavlêrî. Senin için meşe ağacında elma bitti.
Cao ké nihey estê dindanî çinîê, cao ké dindanî estê nehey çinîê. Nohutu olanın dişi yok, dişi olanın nohutu yok
Ma şirê roy ver ro do bipeyso Nehrin önüne gitsek nehir kurur. (Hiç şansımız yok)
Kes çiçî bikero, keno xo. Ne yaparsan kendine yaparsın
Key to wedarîo
Di pay şewé şiya / Hîrê pay şewé şiya
Çi …..… yo çi halo !
Ma bi zordê kurikana ard / Ma bi zordê kurikana dî.
Nûtiké ra dekewt, tûtiké ra vejîa
Homay kerdo ké herkes xo rideyao Allah öyle yaratmışki herkes kendini beğenir
Se kenê biké heté çinîa. Ne yaparsan yap, yaptığın iyiliği anlamaz, beğenmez.
Homa kê xerîb û nimitî ra star kero Allah insanı yabancı (bilinmez) ve saklıdan (gizliden) korusun
Hew ké ti şirê / hew ké winî bo
Veyşaney ra paşt û pîze diskîayo pêro Açlıktan karnı beline yapışmış.
Zerrî dimdeyayen
Zerrî vêrden
Aşmî gewé vista, varan do bivaro
Pîra qotikî
Ma ra tari yo Bize göre açık değil, bizce aşikar değil
Papikê ci çebîa banî ser Papucu dama atıldı.
Dî eza nêdî diz a Görürse benim, görmezse hırsızım
Maht û (mi,ci,ey,ay) mend …e bakakaldı.
Wa mabênê nal û mêxî bo, wa dinîa roşn bo
Melley pro çerayê.
Aşmî biya ze tîjî. Ay güneş kadar aydınlık halde.
Ti gemma çerdê !? Yabanda mı otlamışsın !? (Uyanık ve akıllı olmayanlar için söylenir)
Fek û rî ser şi erra. Yüzükoyun yere çarptı.
Demê şima weş bo / Demê to weş bo İyi günler
Şanê şima weş bo / Şanê to weş bo İyi akşamlar
Şewa şima weş bo / Şewa to weş bo İyi geceler
Birrê pêserî bî Bir araya toplandılar
Birrbê pêser ! Bir araya toplanın !
Serré pede, roj pede, şewé pede. Yıl boyunca, gün boyunca, gece boyunca.
Ma ridê xo ser şî erd. Ma zahf şermayay, sere vist xo ver.
To bivatê meké ez biewnîa Dur bir bakayım deseydin.
Nengu ra sere. Tepeden tırnağa.
Xo kê rê kena erd.
Ey ci ra tham diyo. Tadına varmış.
Herûndé gan da. Anında can verdi,öldü
Xo sist û ci giroten Bir işe sıkı sarılmamak, ciddiye almamak.
Boka to û ey a pêver û pêdimé bê.
Boka to û ey a têser û têbinî bê.
Şeytanî ra nêbo verg û mîyera pîa çerenê. Şeytan olmasa kurtla koyun birlikte otlar.
Gunay gawirî pey yeno. Gavur bile (ona) acır.
Goza xijol a. Çok cimri, çetin çeviz.
Hal û wextê ci yo cadé Hali vakti yerinde.
To haya xo niya. Senin kendinden haberin yok.
To hay û baya xo ya ? Kendinden haberin var mı?
Haya to, to ra esta ? Kendinden haberin var mı?
Keno xo biwero.(bûro)
Ey xo werdo.
Keno biteqo. Çatlayacak gibi…
Gurreno la nêvareno. Gürler ama yağmaz.
Vano ez ez a. Ben benim diyor
Vano eza ké ez a.
Ti vanê qay peydê goşan ra gûnî anta. Kulaklarının arkasından kan çekilmiş sanki. (Çok donuk ve kendini savunamayanlara söylenir)
Ti vanê qay sayêna kerda di hetî. Bir elmanın iki yarısı adeta.
Ti vanê qay esparîê dima. Sanırsın atlılar kovalıyor.
Rew berey Er ya da geç.
Kamcî sîyeré hewadê o yo bindé Hangi taşı kaldırsan altından o çıkar.
Biew! Poste nanan to ro. Wexto ké gûnî kewna jewî pîze poste nanê pro.
Kam ké hes keno, vano…
Kê ké hes kerdê vatênê…
O ké hes keno vano…
Na keyneké zeyî ya dewda ma ya. Bu kız bizim köy doğumludur. Bizim köydendir.
O xo ra vîneno / A xo ra vînena Üşenmez, üşenmiyor
Xeyr xokava nêşino.
Çikîa mi zerrîa. Yüreğime çalındı.
Çikîa mi goşa. Kulağıma çalındı.
Ma rê bî medaî ya serî. Avesta > Madhu: bir tür zehir. 
Ti vanê qay lingda peyêna girêdao. Arka ayağından bağlanmış sanki.
Man ti eşkija Paloy ya ? Palo üzümü müsün ?
Qal û dekal nêkeno. Hiç bahsetmiyor.
Mi çijay qise pa nêverda. Ona demediğimi bırakmadım.
La xo rê fîlim o.
Eyff he biewnî qeçekî sekenê ?
Kewto vir û virtey.
Xîto winî meké.
Brey ma nêşa şirê.
Qené pa çinîa ké.
Dest ra bêro devî bi pûrtîa weno. Elinden gelse deveyi tüyleri ile birlikte yer
Ez winî minî nêzanena. Onu bunu bilmem.
Tayn qisey kerdî ma wate ra teqay. Öyle şeyler söyledi ki gülmekten çatladık.
Tayn qisey kerdî ma wate ra teqnay. Öyle şeyler söyledi ki bizi gülmekten çatlattı.
Keno ké juweré proda ha…!
Nêza heyran.
Nare to şa kar bikerê.
Ez nay to rê nêverdana. Bunu yanına bırakmam.
Zîrtikî eşten. Çifte atmak.
Xo ra vist û nêlist. Argo : Çocuklarına gerekli ilgiyi göstermeyen ana-baba'lar için söylenir.
Pey milî ra zoxé anten. Ensesinden deri parçası koparmak.
Ziwanê to girêda o ? Dilini mi bağlamışlar ?
Wa goşare bo, to goşa bo. Kulağına küpe olsun.
Ziwanê ci ma sero bi derg. Dili uzadı.Haklı çıktı, başımıza kaktı.
Destê xo ci ra şiwiten. Bir işle, bir kimse ile, birşeyle ilişkisini tamamen kesmek
Ziwanê ci taprês bi. Dili dolandı. Konuşamadı.Ne diyeceğini bilemedi.
Fek resa peydê goşan. Ağzı kulaklarına vardı.
Ziwanê to nêgeyreno ? Dilin dönmüyor mu?
Mi çimê xo akerdê nêakerdê… Kendimi bildim bileli…
Mi çimê xo akerdê ké… Kendimi bildiğimden beridir ki…
Ziwan vincewên o. Bir karış dili var. Dili bir karış.
Pize mird o, çim veyaşan o. Karnı tok, gözü aç.
Pîzeê to hend xincikin o. Ne kadar kötü kalplısın. İçin temiz değil.
Zano şeytano kotî rakewno. Şeytanın yattığı yeri bilir.
Çimsûrikî biyen. Çimsûrikî biyo. Biyo har. Kudurmuş.Gözünü kan bürümüş.
Gûnîa to kewta to çimî. Mergê ci ameo. Xo rê geyrena bela. 
Biew welé kena to ro.
Wayêrê xeyardê çelmisî, ne xo weno ne dano kesî. Solgun salatalık sahibi, ne kendi yer ne kimseye yedirir.
Homa ya dano mi, yan dano to. Ya ben seni alt ederim, ya da sen beni.
Xo desteê kardî kerden/nêkerden. Bir işe, olaya karışmak, karışmamak
Xo ci giroten (Xo ci girot seatê mîandé qedîna)
Xo ercan kerden/nêkerden. Değerini düşürmek/düşürmemek.
Xo çalé eşten (Ti yê xo erzenê çalé)
Xorto çarês serre. Ondört yaşında delikanlı.
Hewnê mergî nişto a ci. ….
Xo ronayen/nêronayen. Ci rê perey lazimî ê, la xo nêronano biwazo.
Mar o, ne ca o, ne war o. Yılandır, ne yeri var ne yurdu.
Ling xo bin ra nêkerden. Çok çalışmaktan veya gezmekten hiç oturamamak.
O yo ziwandê mi sero. Dilimin ucunda.
Ser zewjîayen. Üstüne kuma getirmek.
Ê goşî sero merakewe ! O kulağının üzerine yatma (o istediğin olmaz anlamında)
Pê ri ra ewnîayen (Ma do biewnîê pê ri ra) Biribirinin yüzüne bakmak (Yüz yüze bakacağız)
Ri ro dayen. (Ti yê danê mi ri ro) Yüzüne vurmak (Yüzüme vuruyorsun)
Qenda xo sero ronişt. Argo : Kıçının üstüne oturdu.
Çi sereê to bitewna. Ne başını ağrıtayım.
Hetê caêna kerden Bir yere yönlendirmek.
Tern û wişkîa pîa veşay. Kurunun yanında yaş da yandı.
Kaya qeçkan a ? Çocuk oyuncağı mı ?
Eza bêham û bêtam. Hiçbir şeyden haberim yok
Kewté mi goş.
Hend şeno wa zey kutikî bilawo. İstediği kadar köpek gibi havlasın.
Bimiro bimano. Ölüsü, dirisi
Garana bê gawan a.
Qisa qisî vero meronê. ….
Ê min û to qedî. Seninle ilişkimiz bitti.
Sî ra veng vijîa, ay ra nêvijîa. Taştan ses çıktı, ondan çıkmadı.
To rê kuç û kemerî varay.
Ma rê … kewto sî.
Kewta a gemmé. Yabana (çöllere) düşümüş (dişil)
Kewto a kuçey. Sokaklara düşmüş.(eril)
Mirazê mi pro(…)  bi. (ci ro, to ro, ay ro, ey ro, şima ro)
Ze şarê adinî. Öteki dünyanın insanı adeta. (uyuşuk ve olup bitenlerden habersiz kimseler için söylenir)
Ziwanê to melan werdo ? Dilini çekirgeler mi yedi ? (Cevap vermekte zorlananlar için kullanılır)
Nanê xo sî ra vejeno. Ekmeğini taştan çıkarır.
Paştîa xo şanaya cado qewin. Sırtını sağlam yere dayamış.
Lewêno er ra (erd ra)  şino, jewo azmên ra. Bir dudağı yerde diğeri gökte. (asık suratlı insanlar için kullanılır)
Kutikê şarî pey (…) huwenê. (ci, ma, şima, to, ey, ay)
Her pro(…)  nêzireno. (ci ro, to ro, ay ro)
Vengê ci erd û azmîn birrîa Sesi yeri göğü inletti.
Pîzey goşan çinio. Kulakların karnı yoktur. (konuşmanın sonu yok)
Şi û şi / Şî û şî Gidiş o gidiş. (dönüşü yok)
Şi ké şi / Şî ké şî Gitti de gitti. (bir daha asla bulunamadı)
Ayre geyrêno, çeqçeq serê xo tewneno (dejneno) Değirmen döner, şakşak başını ağrıtır.
Ziwanê ci kalanî nêkewno. Dili kınına girmiyor.
Sî biteqo… Taş çatlasın…
E to rê…! İşte…!, Buyrun bakalım…!
Ha to rê…! Al sana …!
Vatişê mi… Demem o ki…
Vatişê to çiçî o…? Ne demek istiyorsun…?
Winî aseno ké… Öyle görünüyor ki…
Gunak ! / Gunak o ! Yazık ! / yazıktır !
Wa gunay to mi mil bo. Suçun benim boynuma olsun.
Gunay mi şima mil. Suçum sizin boynunuza.
Estey ziwanî çinîo. Dilin kemiği yoktur.
Ma ci rê vilé giranêrî nêva. (Ona) Gülden ağır söz söylemedik.
Ti vanê qay layandê sûr û zerdana girêdao. Türkçe tarifi henüz yapılmadı.
Qisey ci niştî a mi. Sözleri bana dokundu.
To ra cêr finna ti yê. Senden alçağı yine sensin.(Senden kötüsü yine sensin)
Not: Deyimleri Türkçeye çevririrken, Türkçe bir deyimle açıklamaya çalışıyoruz. O yüzden kelimeler birbirini birebir karşılamaz.
zazaca deyimler zazaca idyomlar
Narojaneo tewr newe: 17/12/2019 Seat : 22:16:30 | Asnayenî : 12076 Bize yazın / Ma rê binûşê
Copyright©B. Demîr-2011