WwW.Dimilkî.Net - Îdyomê Zazakî-2
Starê ziwandê bêwayêrî
WwW.Dimilkî.Net
Vatena Ewroy :    Xebata Newê : NAZAL A SESİ VE SEMBOLÜ ÜZERİNE BİR ÇALIŞMA.... ......Ana Menu - Türkçe Yazılar bölümünde.
GERRE MEKERÊ,
GAZINC MEKERÊ,
HAHO MEKERÊ,
KARÊ BIKERÊ !
______e-mail______
b.asinger@hotmail.com
Îdyomê Zazakî-2
Ewro : 12/10/2024 , Şeme | Seat:
Editor: Bahrî Demîr
zazaca deyimler zazaca idyomlar
Ti cor ra kewtê ! / Ti cor ra kewta ! Gökten mi düştün (Kendine ayrıcalık isteyenlere söylenir)
Ma çi ti bray veyverê !? / Ti bray veyverê !? Ayrıcalık isteyen kişilere söylenir. (Sen gelinin kardeşi misin ? ) (Geleneklerden doğmuş bir deyimdir)
Riyê (ci,mi,to) nêgêno. Yüz(ü,üm,ün) tutmuyor.
Mi hendo ké va hendna vêşî. Türkçe tarifi henüz yapılmadı
Aşmî lojin ra vêrdé Türkçe tarifi henüz yapılmadı
Lingêda ci ya na dinî (r)o,  jûa a dinî (r)o. Bir ayağı çukurda şeklindeki deyim. (Bir ayağı bu dünya'da bir ayağı öteki dünya'da)
Ti do serê dinîay bigêrê ! Sonsuza kadar mı yaşayacaksın !
Kesî serê dinîay nêgiroto ! Kimse sonsuza kadar yaşamamış !
Hes o ci rê mahne bes o. Türkçe tarifi yapılamadı.
Xeyr weşî bo. Hayırlı uğurlu olsun.
Xeyr weşî. Hayırlısıyla.
Xeyrî  ser. Hayırlısıyla.
Xeber ser. Söz gelimi.
Xo vero dîmda. Eline geçen imkanı, fırsatı değerlendirmedi. Fırsatı geri tepti.
Ma sero tari dekewt. (Üstümüze) Karanlık çöktü.
To ma sero tari devist. Geç kalmamıza sebep oldun. Karanlığa kalmamıza sebep oldun.
Çile kem / Çile kemé. Bir tahtası eksik.
Lingda mi bin dé ! Türkçe tarifi yapılamadı ("Umrumda değil " anlamında bir deyim)
Man ti mewda şîrin ra ê !? Kendine ayrıcalık isteyenlere söylenir.
Kerr nişto korî Çok kalabalık ve sıkışıklığı ifade etmek için kullanılır. (insanlar için)
Mere bigeyro boçika ci ardîa nêbena. Fare dolaşsa kuyruğuna un bulaşmaz (Çok yoksul evi tanımlamak için)
Nanî dest ra bigî, sil bide a dest. Kafasına vur, ekmeğini elinden al.
Vana nêvana qe mi ra mije nêkweno/a. Söylüyorum, söylüyorum, kılını kıpırdatmıyor .
Golik verradayen Ortaya laf atmak suretiyle ortalığı karıştırmak
Ne golikan ti yê verradanê !. Ortalığı sen karıştırıyorsun !.
Aşmî swe dao. Türkçe tarifi yapılamadı.
Bê çax û bê êwan. vakitsiz, zamansız.
Kotî ké dîar o wija war o. Türkçe tarifi yapılamadı.
Çimê ci estarey danê. Türkçe tarifi yapılamadı.
O yo dûrî ra veyndano. Durumdan anlaşılıyor, Açıkça görünüyor, Açıkça belli oluyor, Anlamak için bir şey bilmeye gerek yok.
A ya dûrî ra veyndana. Durumdan anlaşılıyor, Açıkça görünüyor, Açıkça belli oluyor, Anlamak için bir şey bilmeye gerek yok.
Hele o ri yo leymin !, kutikê ci ra mird beno !  Yüzünün kirine bak !, bir köpek doyurabilir.
Embazî ci ra girîane roşanenê. Arkadaşlar ondan yaka silkiyor.
Xir-Cirr. Al takke ver küllah.
Xir bira kaşan. Al takke ver küllah.
Çîvran, çîvran key xalan. Tilkinin dönüp dolaşacağı yer kürkçü dükkanıdır.
Mi ey/ay dest ziwan veto. Ondan ilallah ettim.(etmişim)
Ne şima bê ne dewleta faşîsté bo ! Faşist  devlet batsın ! /  Faşist devlet kahrolsun !
Ne ti bê ne nameê to bo ! Adın batsın / Adın kahrolsun !
Ne ma bê ne xasekeya ma bo ! Güzelliğimiz batsın ! / Güzelliğimizi kahretsin !
Roj perra. Güneş battı.
Xo bi xo yê, pirparê mîandê doy ê. Türkçe tarifi yapılamadı
Tewa şanî bo, mergê şewray bo. Ele, ayağa düşmeden ölmek isteyen yaşlıların allahtan temennisi.
Ey mihînî wekerdê, hinî nêvindeno, do şiro. O kazıkları sökmüş, durmaz artık, gidecek.
Dest pa menê ! Dokunmayın(ız) !,ellemeyin(iz) !
Wa dest pa nêneyo ! Dokunulmasın !, ellenmesin !
Rakewtiş qil o, beş o ? Ak mı kara mı?
Ver şirê gaz keno, dima şirê pay erzeno. Önünde gidersen ısırır, arkasında gidersen tekme atar.
Deremata ké to ra bêro ! Senden gelecek yeteneğe….Bir işi başaramayanlara söylenir.
Ey/Ay rojê xo berd. Ölüm yaşına gelmiş kişilerin ölmesinden sonra yakınlarına söylenir
Fekê xo ardo a pê, kardî nêakena. Ağzını kapatmış bıçak açmıyor.(Ağzını biçak açmıyor)
Ma mi engişta xo boy kerda !? Tahmin edilmesi, bilinmesi çok zor olan, mümkün olmayan bir şeyi bilmediği için suçlanan kişi söyler.
Fekê xo bîa a pê ! Kapa çeneni.
Ma xo dé şikîay. Bir durum, bir söz karşısında utanma, yüzü kızarma, mahçup olma
To ma pirnikî ra ard. Burnumuzdan getirdin.
Ri bi ridê mi va… Yüzüme karşı …söyledi.
Da mi ri ro. Yüzüme vurdu. (birisinin hatasını veya birine yapılan bir iyiliği yüzüne vurmak)
Hêrsê xo mi ser kerd teber. Hıncını benden çıkardı.
Hêrsê ci anişto. Öfkesi dinmiş, Kızgınlığı geçmiş.
Nay zana, nay vana. Bunu bilir bunu söylerim.
Ez terê to niya. Ben senin gibi değilim. (Dersîm, Ovacık)
A terê ney a. O bunun gibidir. (Dersîm, Ovacık)
Kes key xo dé  mara paşay vano. İnsan kendi evinde paşaya da küfreder.
To namey ma vist erd. Adımızı batırdın.
Ti ne xo rê estê ne kesî rê. Ne kendin için bir şey yaparsın ne de başkaları için.
Şarî rê esto xo rê çinîo. Başkaları için var, kendisi için yok.
xo şarî vero şenik meké ! Kendini el-alem karşısında küçük düşürme, ucuzlatma.
Ne da ne girot. Anında can verdi,öldü. (Alınıp verilmeyen nefestir)
Ne dano ne gêno. Ne alıyor ne verıyor. (Ne ona gelıyor ne buna, Ne evet ne hayır diyor)
Mi ra dûrî kewé ! Benden uzak dur !
Nêbo nêbeno. Olmazsa olmaz (Sine Qua Non) 
Beno zî beno ! Olur olur ! , Ola da bilir !, Belki de olur !
Ca yeno ci ti vanê ez zanaye a. Yeri geldiğinde ben bilgiliyim/ bilirim dersin.
Ca yeno ci vajé ! Yeri geldiğinde soyle !
To ké şa ! Siverek Türkçesi->Sen ki edebildin ! (Yap yapabilirsen!, Yap ta göreyim !)
Kê ké şa… Siverek Türkçesi->Kim ki edebildi (Kimden ne gelirse!, kim ne yapabildiyse!)
Hinî (endî) ma kê ké şa… Hangimiz yapabilirse/yapabildiyse/edebilirse/edebildiyse  artık…!
Ez çimî ser ewnîa pra. Göz ucuyla ona baktım.
O yo çiman bin ra ewnêno. Göz altından bakıyor.
A ya kişt ser ewnêna ma ra. Bize yan bakıyor.
Çijay kes nêmend ame. Gelmeyen kalmadı.
Çijay qise min a nêverda. Bana demediğini bırakmadı.
Çijay qise nêverda ci rê kerd. Ona demediğini bırakmadı.
Çijay qise pa nêverda. Ona demediğini bırakmadı.
Çijay kar nêmend to kerd. Yapmadığın iş kalmadı.
Gan pa çinîo / Pa gan çinîo. Çok zayıf insan ve hayvanlar için kullanılır
Keynker da şima ya qeçî estê ? Kızınızın çocukları var mı?
Hîrê qeçîê pa. Üç çocuğu var.
Merdimo ké  por pa çinîo… Saçları olmayan adam….
Ti pa nêmanê ha ! Asılı kalmayasın ha ! (ağaç, duvar gibi yerlerde)
Wa na qisa rind to kirkiriké kewo. Bu söz iyice kulağına girsin.
Wa kergda ma ser teber kero. Türkçe tarifi yapılamadı
Çîê nêbeno, ey ser kerd teber. Türkçe tarifi yapılamadı
Ti biya ze Fat a hewtrengé. Rengarenk giyinen kadınlar için söylenir.
Zerrîa mi to ra menda. Senden bıktım (bıkmışım)
O mi ra visêno pê ro. Onun benden ödü kopar  (O benden çok korkar)
Ez to ra biya mird. Senden bıktım (bıkmışım)
Çi goş kwenê pa ! Türkçe tarifi henüz yapılamadı
Goş pa mekwé  ! Kulak asma (boşver)
Lez şo ké ti pey ra ci resê. Çabuk git ki (onlara( yetişesin.
Hewr ameo ra. Göğü bulut bürümüş.
Tiyê ray fênê a ver. Onu, sen yönlendiriyorsun.
Tiyê ci rê ray akenê. Sen ona yol açıyorsun (Yönlendiriyorsun, Onu teşvik ediyorsun)
Jûda to niya ddidê to niyê. (Yaptığın) Bir değil iki değil. (bunu hep yapıyorsun)
Rojêda to niya ddidê to niyê. (Yaptığın) Bir gün değil,  iki gün değil. (bunu hep yapıyorsun)
O yo embazdê xo ra zerrî gêno. O arkadaşından cesaret alıyor (yürekleniyor)
Kerdiş, kerd. Yapmasına yaptı.
Şîayiş, şi. Gitmesine gitti.
Zerrîa mina teba nêwazena. Canım hiçbir şey istemiyor.
Ez vana nêvana, xo goş nêkena. Söylüyorum, söylüyorum, dinlemiyor (Ne kadar desem de dinlemiyor)
Keno nêkeno, nêbeno. Yapıyor yapıyor, olmuyor (Ne yaparsa yapsın, olmuyor)
Tewreê zûran kerdo xo mila û o yo geyreno. Yalan torbasını boynuna asmış geziyor.
Çimê mi ci ra tersa. Gözüm korktu.
Zerrîa mi vergî ra qutifêna. Kurttan ödüm kopar
Çimê mi ser nêbirrneno. Gözüm kesmiyor.
Ez zanena o yo çi lû fetelneno. Onun ne gibi kurnazlıklar düşündüğünün farkındayım / Neyin peşinde olduğunu biliyorum
Winî caêno ké  teyr qû nêkeno. Öyle bir yer ki kuş bile ötmüyor (canlı belirtisi yok)
Kutikê to biyo har ? Köpeğin mi kudurmuş ? (Tehlikeli ve riskli bir eyleme girişmek üzere olanlara söylenir)
Awa min û to vayê ra nêşina. Seninle anlaşamayız, birlikte yapamayız. anlamında.
Awa înan vayê ra nêşina onlar anlaşamazlar, birlikte yapamazlar. anlamında.
Ze çemçey şeytanî ! Türkçe tarifi henüz yapılmadı.
O yo ma sera çalim keno ! Bize hava atıyor ! / Bize fiyaka yapıyor ! / Caka satıyor !
Serey to koya azmîna !? Başın göğe erdi mi !? / Başın göğe mi erdi !?
Çarey mi teqa. Alnım çatladı.
Hewna boya şitîa fekra yena. Daha ağzı süt kokuyor. (Dünkü çocuk)
Homay cilla xo to bin ra anta ! Allah senin altından çulunu/kilimini çekmiş !
Ê mina bo…. Bana kalırsa…
Ê toya bo…. Sana kalırsa…
Ti ê mina kenê… Beni dinlersen….
Ti ê mina kenê ? Beni dinler misin ki, dediğimi yapar mısın ki?
Karna dê to ç'nîo !? Başka işin yok mu !?
Winî niyo zî wa qe winî bo ! Öyle değil de,  öyle olsun !
O ké zano zî vano, o ké  nêzano zî vano. Bilen de konuşuyor bilmeyen de.
Çhar heminé çarey naê pêa. Aynı fikirde olan, bir plan yapma peşinde olan bir grubun birbirlerine sokularak karşılıklı oturmaları hali.
Mi heté ké .………. Bana göre ……..,  Bence ………. 
To heté ké a rinda !? Sana göre, sence  o iyi biri midir !?
Ez xo heté vana ………. Ben ………. diye düşünüyorum.
Mi xo heté va ………. Ben ………. diye düşündüm.
A nika xo heté vana ………. O şimdi  ………. diye düşünüyor.
Ti çi kewtê bendedê ey Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Vînay tersî tey ç'nîa. Türkçe tarifi henüz yapılamadı. (Dewa Sahrikî, Cemil)
To ma vistî a pûr. Bizi iflas ettirdin (soyup soğana çevirdin.)
Emserr ma kewtî a pûr. Bu yıl iflas etik. (soyulduk)
Bê zar û bê zwano. Ağzı var dili yok.
A ké  to dest ra yena a pey medé. Elinden geleni ardına koyma.
To dest ra ç'çî yeno biké ! Elinden geleni yap !
Zimistanî leyr eşt. Kış uzadı.
Encillewrî leyr eşt. İncir ağacının köklerinden yanıbaşında yeni bir ağacın bitmesi durumu (yavrulama)
Hirgé daré leyr nêerzena. Her ağaç yavrulamaz.
Hay û baya ma …... ra ç'nîa. Bizim …...den hiç haberimiz yok.
Hewn nişt mina. Üzerime uyku çöktü.
Kewto deynî bin. Borç altına girmiş.
Deynan bindé mendo. Borç altında kalmış. (Borç altında eziliyor)
Destî pistindé mendî. Eli koynunda kaldı.
Xo ra nêdîaye. Üşengeç, Tembel
Xo ra nêvîneno / Xo ra nêvînena Üşeniyor
Hend vatena ké ti kennê! Ne kadar çok konuşuyorsun !
Vatenê da vêşî kenno ! Çok konuşuyor !
Awé dêso visté a dîar ! Suyu duvara tırmandırdı ! (Bin dereden su getirdi)
Mi ver kewé ! Düş önüme !
Ti la kerê, nêvisnê. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Ne to ver, ne to dimma. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Ma hendo ké va, mû amê ma ziwano. Söyleye söyleye dilimizde tüy bitti.
Hal û karê ci wendişo.(rakewtişo, kaya,...) İşi gücü okumak.(uyumak, oyun oynamak,...)
Ti bî haj ma zî bî mahtaj ! Sen mal sahibi oldun, biz de sana muhtaç olduk !
Fekê to dirrnena ha ! Ağzını yırtarım bak !
Ez do şira pêrdê to ser. Seni babana şikayet edeceğim. (şikayet edecek olan aile dışından biridir)
Kam şiyo daro ? Kim ağaca tırmanmış ? (ağaca çıkmış)
Kam daré ra perrao ? Kim ağaçtan düşmüş ?
Ban ra perrao. Damdan düşmüş.
Ewro hîrêo nêweş bi, na şewra gan da. Üç günden beri hastaydı, bu sabah can verdi.
Ti yenê mergdê xo ver !? Ölümü göze alır mısın ?
Kes mergdê xo ver nîno. Kimse ölümü göze alamaz.
To mergê xo kerdo xo çima. Sen ölümü göze almışsın.
Cirê qe ! Hiç aldırmıyor, Umrunda bile değil !
Qe cirê ! Hiç aldırmıyor, Umrunda bile değil !
Ha vajé ha, qe cirê ! İstediğin kadar söyle, hiç.!  (aldırmıyor, umrunda bile değil) 
O qetto ! O bir şey değil (kolay)!
Ardiş qetto ! Getirmek bir şey değil (kolay) !
Wey to rê qetto ! Ya, senin için kolay (hiçbirşey değil) ! 
Xirp û ame. Aniden çıka geldi.
Çîyo kewno a ma lingî. Eşyalar ayağımıza takılıyor / dolanıyor.
Telli şi mi lingé ra. Ayağıma diken battı.
Derzinî şiya pra. İğne batmış.
O xodé kewto. O kendi derdine düşmüş. (Kendi işiyle uğraşıyor)
A xodé kewta. O kendi derdine düşmüş. (Kendi işiyle uğraşıyor)
Ma xodé kewtîbî  Biz kendi derdimize düşmüştük. (Kendi işimizle uğraşıyorduk)
O yo seqé sero / A ya seqé sero O olmak (yapmak) üzere. İstim üstünde, eyleme hazır halde beklemede
Qe axo nênano / Qe axo nênana. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Xeyro .! , şima kewtê axo gan.  Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Kewto axo beden. Türkçe tarifi henüz yapılamadı.
Ti ze dara mergî ! Ölüm ağacı mısın !?
Ti yê tim adirî ancenê kilêncer da xo bin! Sen ateşi hep kendi çöreğinin altına çekiyorsun !
Ti ya jûweré vana, jûweré nêvana ! Bir şeyi söylüyorsun, diğerini söylemiyorsun (saklıyorsun)!
Ç'za sera şiyo !? Kimbilir nereye gitmiş !?
Ez çi zana !? Ne bileyim ben !?
Heqê to yo. Haklısın, hakkın var.
Xebera to ya. Doğrudur, haklısın.
Zey to ya. Yaptığın, dediğin doğru !
Not: Deyimleri Türkçeye çevririrken, Türkçe bir deyimle açıklamaya çalışıyoruz. O yüzden kelimeler birbirini birebir karşılamaz.
zazaca deyimler zazaca idyomlar
Narojaneo tewr newe: 15/12/2019 Seat : 22:53:05 | Asnayenî : 6202 Bize yazın / Ma rê binûşê
Copyright©B. Demîr-2011